Beklenmeyen bir durumda kişisel sağlığımızdan sonra en önemli nokta haberleşmedir.
Acil durum meydana geldiğinde eğer yaralanmamışsak, ilk yapacağımız şey durum tespiti ve yakınlarımıza ulaşmak olacaktır. Bunun en kolay yolu ise herkesin cebinde olan, cep telefonları genellikle işe yarar, yakınlarımızı arar, sesli iletişim kurarız veya mesaj atarak durum hakkında bilgilendirme yapar, bilgi alabiliriz.
Olay anında İletişimin Sıralaması:
- Olay etki alanı dışında isek, olayın detaylarını / etki alanını öğrenmek.
- Olay etki alanında yakınlarımızın bulunup bulunmadığını öğrenmek.
- Olay etki alanı içerisindeysek, yakınlarımıza kendi durumumuzu bildirmek.
- Olay etki alanı dışındaysak, olayın bizi etkileyip etkilemeyeceğini öğrenmek.
- Olay etki alanındaysak yardım ekipleri ve yakınlarımız ile iletişim halinde olmak.
Bu iletişimi sağlıklı gerçekleştirebilmemizin yolu ise olay öncesinde iletişim protokolü oluşturmak ve iletişim ekipmanlarımızı kulanmayı öğrenmek.
Bu yazıda olabildiğince bu konuda kullanılabilecek araçları ve yöntemleri açıklayacağım. ikinci yazıda, acil durum haberleşme protokolünün oluşturulması, yakınlarımız ile acil durum haberleşmesi ve yardım ekipleri ile acil durum haberleşmesi konularında yazı yazacağım.
Büyük çaplı olaylarda ise (özellikle binlerce insanın etkilendiği) cep telefonları ilk dalgadan sonra etki alanının büyüklüne göre kısa zamanda çalışmaz duruma geleceklerdir.
Ulaşmanız gereken bir yakınızın cep telefonunun şarjı bittiğinde ortaya çıkan iletişimsizlik durumunun etkilerini düşünerek bu konunun önemini kavrayacağınızı umuyorum. Önemli bir durum gerçekleştiğinde sizin olay bölgesinde bir yakınınız mevcutsa ve iletişim sistemleri çalışmıyorsa eğer önceden bir iletişim protokolü oluşturmadıysanız aynı numarayı saatlerce aramak dışında yapabileceğiniz bir şey kalmamış demektir. (ki arayarak iki numarayı da sürekli meşgul etmek çok yanlış bir uygulama)
Bunun için öncelikle acil durum prosedürümüzün yakın cevremizce iyice öğrenildiğinden emin olunduktan sonra bu noktada iletişim protokolüne iyice önem verilmelidir. Beklenmeyen bir durum olduğunda eğer GSM şebekesi halen aktif ise karşımızdaki kişileri saatlerce aramak yerine SMS yoluyla daha etkili bir haberleşme sağlayabilirsiniz. Acil durum haberleşme protokolünün bu noktadaki önemi büyüktür, hangi sıra ile hangi iletişim araçlarını kullanacağınız, nasl bir mesaj göndereceğiniz önceden belirlenmeli, tatbikatı yapılmalıdır, değilse karşınızdaki kişi bir yolunu bulana dek siz ona ulaşamayacaksınız demektir.
Geçmişte iletişim sistemlerinin altyapı sıkıntılarından dolayı bir çok önemli olayda iletişim en önemli sorun haline gelmiştir, insanlar olayın boyutları, etkilenen insan sayısı, yardımın içeriği vb konularda hiç bir bilgi alamaz, sadece beklerlerdi. Büyük çaplı bir deprem, sel vb durumda önce iletişim sistemleri çöker tamamen basın kaynaklı haber alınmaya başlanırdı. Bunun bir çok sıkıntısının yanında faydalı olduğunu da ilerleyen yazılarımızda inceleyeceğiz.
Gelişen altyapılar sayesinde artık geçmişteki kadar uzun süreli, çaresiz iletişim sorunlarının olmayacağını düşünmek büyük hata olur. Aşağıdaki video geçtiğimiz sene Amerika’da gerçekleşmiş olan Texas sel baskınından, basının uydu telefonu sayesinde ailesi ile günler sonra görüşen bir kişiyi gösteriyor.
Elektrik şebekesi çöktükten sonra ardından iletişim şebekesi çökecek demektir.
Bunun için çevre olaylardan haberdar olmak üzere geniş kapsamlı, şebekeden bağımsız güç kaynaklı radyo sayesinde dış iletişimimizi sağlayabiliriz demektir. Bunun için daha önce incelemesini yaptığım Degen DE-13 gibi bir radyo tavsiye ederim.
Olayla ilgili çevresel bilgilerin ardından yakınlarımızla iletişim kurmanın en güvenli yolu Uydu telefonları, ülkemizde hiç yaygın olmadığı, benim de sahip olmam için pahalı geldiğinden dolayı bu konuyu kısaca geçiyorum, mevcut baz istasyonlarına ihtiyaç duymayan, doğrudan uydu bağlantısı üzerinden çalışabilen bu telefonlar sürekli ve bir çok yerde çalışabilen en iyi iletişim yollarından birisi. Yaygın olmadıklarından kişisel olarak sahip olması yüksek fiyatlı olabilir, ilk satınalma fiyatlarının yüksekliğinin yanı sıra sürekli abonelik fiyatları da pahalı. gittikçe ucuzladıkları için belki ilerleyen yıllarda rahatça satınalınabilir seviyeye inecekler. Şu anda takip ettiğim en uygun fiyatlı cihaz Garmin inReach cihazlar. Uygun bütçesini ayarlayabilirsem temin etmek istediğim cihazlardan birisi.
Uydu dışındaki en güvenli ve en uygun fiyatlı seçenek ise Amatör Telsizcilik.
Telsizler temel olarak, iki cihazın radyo dalgaları ile birbirleriyle haberleşmesi esasına dayandığından dış olaylardan etkilenmeleri oldukça zor, çok uzun yıllardır kullanıldığından ve bir dönem kablosuz iletişimin tek yolu olduğundan oldukça uygun fiyatlılar.
İyi bir hazırlıkçının öğreneceği konuların başında acil durum iletişimi geldiğinden ilk yapacağı şeylerden birisi de telsiz haberleşmesini öğrenmek. Bu konuda ülkemizde her konuda olduğu gibi büyük bir bilgi karmaşası ve kaynaksızlığı mevcut, üstüne bir de telsiz ekipmanlarınının denetimi, ithalat sıkıntıları ile birleşince ilk başlarda biraz zorlanacağınız bir konu gibi gelebilir ama öyle değil. Biraz zaman harcama ile en azından temel konuları rahatlıkla halledebilirsiniz. Üstelik kazanımınız oldukça fazla olacak.
Telsiz Haberleşmesi.
Kablo bağlantısı olmaksızın boşlukta yayılan radyo dalgaları ile yapılan haberleşmeye telsiz haberleşmesi denir. İki ve daha fazla alıcı ve verici cihaz ile bu haberleşme sağlanabilir. Sadece Alıcı ve verici cihazın bulunması yeterli olduğundan tamamen diğer sistemlerden bağımsız olarak çalışabilir. Bu yüzden acil durumlarda diğer sistemler sorun yaşasa bile bir çok durumda telsiz sistemleri çalışır halde olacaktır.
Aşağıdaki grafikte kendi düşünceme göre kabaca oluşturduğum, öğrenme / maliyet grafiğini görebilirsiniz, geçmişteki teknik bilgi ve imkanlarınıza göre bu değerler değişebilecektir.
Simpleks Haberleşme:
İki Telsizin hiç bir aracı ek sistem kullanmadan doğrudan tek frekans üzerinden haberleşmesine Simpleks haberleşme denir. En temel görüşme şeklidir, bir taraf konuşurken diğer taraf sadece dinleyebilir.
Röle Haberleşmesi:
Telsiz haberleşmesi hava üzerinden radyo dalgalarının bir telsizden, diğer telsize ulaşması ile gerçekleştiğinden yer yüzü şekilleri bu haberleşmeyi doğrudan etkiler, özellikle VHF/UHF el telsizleri gibi cihazlarda kısıtlı antenli sistemlerde bu etki çok fazla miktarda olmaktadır. geniş kapsama alanlı iletişimi sağlamak için yüksek noktalara kurulmuş olan Röle sistemleri kullanılmaktadır. Röleler bir frekanstan aldıkları sinyali başka bir frekanstan daha yüksek seviyede göndermektedirler, böylece fiziksel olarak birbirine ulaşamayacak, kötü seviyede ulaşacak sinyaller çok daha uzak noktalara (yüzlerce kilometre) aktarılmış olur. Röle sisteminin kurulması ciddi bir teknik alt yapı gerektirdiğinden ve muhtemelen bölgenizde TRAC vb Radyo Amatörleri grupları tarafından kurulmuş olan bir röle olduğundan bu konular blogda yer almayacak. Röle üzerinden haberleşmede dikkat edilecek noktalara kısaca burada değineceğim, detaylı içeriği lisansınızı alırken öğreneceksiniz. Röle bir çok Amatör Telsizci tarafından takip edilen / kullanılan bir frekans olduğundan görüşmelerde olabildiğince kısa, anlaşılır ve içeriğine dikkat edilerek konuşulmalıdır, gereksiz yere ve uzun süre frekans meşgul edilmemelidir. Bulunduğunuz bölgedeki radyo amatörleri ile sık sık biraraya gelip, acil durumlarda rölenin, telsiz sisteminin nasıl kullanılacağını öğrenmeniz, uzun süre röleyi dinleyerek konuşma düzenini tecrübe etmeniz iyi olur.
VHF/UHF, SW, CW, CB Kısaltmaları:
- VHF Kısaca Very High Frequency olup, 30-300 MHz frekans bandını tanımlar.
- UHF Kısaca Ultra High Frequency olup 300 MHz-3 GHz frekans bandını tanımlar.
- SW Short Wave kısa dalga olup, 7.2-7.6 MHz Amatör 40 Metre frekans bandını tanımlar.
- CW Kısaca Continuous Wave mors haberleşmesini tanımlar.
- CB Kısaca Citizen Band Halk Bandı haberleşmesini tanımlar.
Bu terimlere ilerleyen yazılarda detaylıca değineceğiz.
Amatör Telsizcilik nedir?
Bu konuda oldukça fazla kaynakta yazı olduğundan ben kendimce anladığım özeti yazıyorum. Ticari amaçlar dışında radyo haberleşmesi tekniklerini, öğrenmeye, uygulamaya Amatör Telsiz, bu kullanım hakkına kavuşmak için teknik bilgi ve araç gerece ve lisansa sahip olan kişiye de Amatör Telsizci denir. Amatör telsizciliğin lisansa bağlı olması çok doğru bir yaklaşım, Amatör telsiz ekipmanları bir çok etkiye sahip, bu yüzden öğrenilmesi, dikkat edilecek noktalarının iyice kavranması önemli.
Amatör Telsizcilik çok uzun bir geçmişi olan, oldukça bilgilendirici ve eğlenceli bir uğraş, telsiz sadece acil durumlarda kullanılan haberleşme sistemi değildir fakat bir çok büyük olayda da etkinliği, insanlara faydası kanıtlanmış bir alan. Bunları telsizleri öğrenirken bir çok yerde okuyacaksınız zaten. İlk yazıda çok kısaca özetleyeceğim, uzmanı olmadığım bir alan olduğundan eksiklikler, hatalar olabilir, yorumlarda hataları düzeltebilirsiniz.
1- PMR Telsizler:
Her yerden satınalabileceğiniz, lisans gerektirmeyen bu telsizler kısa mesafeli, genel maksatlı ihtiyaçlarınız için kullanabilirsiniz fakat ciddi iletişim ihtiyaçlarında kesinlikle güvenmemelisiniz. Aşağıda temel özelliklerini sıralayacağım.
- Lisans gerektirmezler.
- Uygun fiyatlıdırlar.
- Kullanımları çok kolaydır.
- 0.5 Watt güç
- Maksimum 10 KM iletişim (şehir içinde muhtemelen 1 km olacak)
- Pille çalışma, kullaklık kullanılabilir, bazı modellerde elle serbest kullanılabilir.
- 8 Kanal, bir çok alt kanal ayarlanabilir.
- Sabit antenlidir.
- Kalabalık yerlerde başka kullanıcılarla karışabilir.
İlk telsiz olarak öğrenmek maksatlı temin edebilirsiniz, zaten fiyatları oldukça uygun ve arazide kısa mesafe haberleşmeniz için en uygun tercih olacaktır. Kullanımları çok kolaydır, pillerini takıp, açarsınız, iki telsiz de ekranında görünen ana kanalda aynı olursa (kimisinde üstteki çevirme yardımı ile, kimisinde ön kısımındaki yukarı aşağı butonu ile kanalları ayarlanır) mandala bastığınız an sesiniz diğer telsizden duyulur. Frekans karşımasını (enterferans) önlemek için alt kanallar bulunur, böylece başkaları da 8 numaralı kanalda olsa bile başka alt kanalda olduğunuzdan sizinle konuşmaları karışmaz. Nasıl ayarlanacağı kullanma klavuzlarında belirtilir.
PMR telsiz olarak istediğinizi alabilirsiniz, Bazı çin menşeili telsizler hacklenip, 5 Watt’a kadar da çıkartılabiliyor ama onlar hem yasadışı hem de zaten Lisansınızı aldığınızda gerçek amatör telsiz alacağınızdan bunlardan uzak durmanızı, tipi hoşunuza giden, uygun fiyatlı bir modeli almanızı tavsiye ederim. Aliexpress’te güzel PMR telsizler var onları da deneyebilirsiniz, gümrükten geçerse iyi telsizler.
Gelelim gerçek telsizlere.
Amatör Telsizler
Öncelikle telsiz haberleşmesi hakkında kısaca bilgi vereceğim, sonra Amatör telsizcilik ile ilgili bilgiler vereceğim.
Frekansı ayarlanabilen, daha güçlü antenli ticari kullanım dışı telsizler amatör telsizlerdir.
El telsizi, araç telsizi, sabit telsiz ve amatör radyo rölesi gibi çeşitli türleri vardır.
PMR Telsiz ile Amatör El Telsizinin arasındaki fark:
Amatör El telsizleri basitçe PMR telsizlere benzerler, en önemli farkları çoğunun 5 Watt gücünde çalışmalarıdır.
- PMR telsizden 10 kat daha güçlü bir antenleri vardır.
- Antenleri değiştirilebilir. (Antenlerinden tutup taşımayın!)
- Aynı anda birden fazla frekans takip edebilir, diğer frekans arasında kolayca geçiş yapabilirsiniz.
- Frekansları üzerlerindeki tuş takımından veya bilgisayar aracılığı ile ayarlanabilirler. bir den çok frekans tanımlanıp, isim verilebilir.
- Daha gelişmiş bataryaları, (ek büyük bataryalar) bulunur.
- Kulaklık, El Maykı vb aparatları daha yaygındır.
Ben ilk telsizimi bütçemin yettiği en uygun fiyatlı, gelişmiş model olan Wouxun KG-UV8D olarak edindim. Ardından da Baofeng BF-8HP (UV-5R varyantı). Telsizcilik işinde geçmişten gelen bir çok marka ve alışkanlık var, Yaesu, Kenwood, iCom vb bir çok profesyonel marka bulunurken bunlar ilk telsiz olarak bütçenizi zorlayabilir, ilk başlarda nasıl bir telsize ihtiyaç duyduğunuzu, bu işe ne kadar bütçe ayıracağınızı bilmediğiniz durumda çin markalarının iyi bir tercih olacağını düşünüyorum. birisi 180 usd, diğeri 30 usd olan bu telsizlerini ikisinin arasında benim tespit edebildiğim tek fark, şehir içinde ikisi de açıkken dolaşıyorsanız baofeng’in sürekli bızıklaması wouxun’un ise sessizce durması, diğer özelliği de gerçek dual band çalışması, aynı anda iki farklı frekansı dinleyebiliyor(Bu özellik bayağı işe yarıyor aslında) Giriş seviyesi bir amatör için çok ölümcül sebepler değil, hemen en iyi, süper özellikli cihaz için ölüp bitmeyin. Bence ilk başta bir baofeng modeli edinmeniz en doğru yol olacaktır, sonrasında bütçenizin ve isteklerinizin el verdiği en süper modeli alırsınız. (benim gönlüm Wouxun KG-UV9D Plus’da (standart amatör frekanslarının yanında uçakların kullandığı frekansları da dinleyebiliyor mesela ama uzun süre alamam)
Aşağıdaki şemayı örnek olarak hazırladım. Gerçek bir acil durumda eğer telsizler hakkında tecrübeli birisi bulunmazsa telsiz sisteminiz yakınında bunların nasıl kullanılacağına dair böyle bir broşürün olması gerektiğini düşünüyorum. Eğer çevrenizdekileri de uygun şekilde eğitmez, gerekli tanıtıcı materyalleri hazırlamazsanız siz yaralandığınızda ultra süper kısadalga telsiz istasyonunuz hiç bir işe yaramaz. İlerleyen dönemlerde bununla ilgili broşürler hazırlayıp yayınlayacağım.
Yukarıda en yaygın telsiz modellerinden olan Baofeng BF-8HP ve Baofeng UV-5R’ın tuş ve yerleşimini görüyorsunuz, anlatmaya gerek yok basitçe çizdim. Çoğu telsiz benzer şemaya sahiptir. Sol kısımda PTT butonu, üst kısımda açma / kapama ve ses ayar probu, ek olarak frekans probu olabilir. Aktif frekansı veya kanal açıklamasını gösteren ekran (A/B butonu olan telsizlerde genelde iki katlıdır, iki frekans arasında A/B butonuna basarak geçiş yapabilirsiniz, aktif frekans hangisi ise PTT butonuna bastığınızda o frekanstan görüşme yaparsınız)
Sabit Telsizler:
Sürekli elektrik kaynağı ile çalışabilen, daha gelişmiş antenlerle daha uzak mesafelerde görüşme yapmayı sağlayan araç ve sabit telsiz cihazları ise el telsizleri ile beraber iletişim sistemimizin temellerini oluşturuyorlar.
Akü takımı, jeneratör, güneş paneli vb sürekli güç kaynağı ile beslenebildiklerinden el telsizlerindeki gibi batarya sorunu yaşama ihtimali düşüktür.
İmkanınız dahilinde yükseğe yerleştirilmiş, kaliteli antenler sayesinde temiz, uzak mesafe görüşmeleri gerçekleştirilebilir.
Röle takip etme, bölgesel iletişim için sabit veya araç telsizleri daha faydalı olacaktır.
Amatör Telsiz İstasyonları:
Bu yazıya eklemeyi düşünmediğim amatör sabit telsiz istasyonları ise ileriki yazıların konuları, onlar, uygun antenler ile çok çok uzak mesafelerle havadaki her türlü frekansı tespit edip, ince ayarlarla yakalamaya yardımcı olan araçlar. Uygun bir anteniniz ve yeterli teknik bilginiz varsa kıtalar arası görüşme gerçekleştirebilirsiniz.
SDR Yazılım Tabanlı Radyo Alıcıları:
Yine bu yazıda değinmeyeceğim Yazılım Tabanlı Radyo alıcıları da acil durumlarda ve ilerleyen telsiz uğraşlarımızda kullanacağımız bir araç. Bu konu ile ilgili Murat ŞEN’in çok güzel bir youtube videosu mevcut:
Amatör Telsizciliğin detayları:
UHF / VHF bandında 144-146 ve 430-440 Mhz frekanslarında (Yönetmelikte detaylıca belirtilen) çalışabilen cihazları kullanabilmek için Amatör Telsizcilik Lisansına sahip olmak gereklidir. (Yani haberleşme frekansını gelişmiş bir şekilde ayarlayabildiğimiz, Anteni imkanlarınız dahilinde güçlü olabilen cihazlar) Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü tarafından yılda 2 defa yapılan bu sınav ile A, B ve C tipi amatör telsizcilik belgesi alabilirsiniz. Sınav çok zor değil ve bir çok konuyu sınava çalışırken öğreneceksiniz. Belgenize göre kullanabileceğiniz frekanslar ve cihazlar değişiyor. Kısaca, Ticari amaç dışında A Kablosuz haberleşen her şeyi bızıklamak için gerekli olan, almak için mors ve anten konusunda teknik bilgi sahibi olmayı gerektiren belge, B Sabit ve Mobil cihazlar ile bir çok frekansı kullanabileceğimiz, mors ve anten sorularını yapmadan alınabilecek en uygun belge, C sadece el telsizi kullanmaya yarayan bir miktar soru yapınca alınabilen belge. Bunların detayını bu yazıda yazmayacağım, TRAC ve ANTRAK‘da bu konularla ilgili bir çok yazı bulabilirsiniz.
Bizim için ilk başta önemli olan röle dinleme, gerektiğinde haberleşme ve simpleks (birebir) haberleşme. İlk başta B sınıfı belge almanız yeterli, iyi çalışıp A sınıfı da alabilirsiniz ama bir süre A sınıfının izinlerine ihtiyaç duymayacaksınız zaten.
Çağrı İşareti:
Amatör Telsizci sınavını geçtiğinizde size bir tane çağrı işareti verilecek, bulunduğunuz bölgeye ve aldığınız belge türüne göre TA,TB,TC ile başlayan, 1-2-3-4-5-6-7-8-9-0 bölge numarasını barındıran ve bölgenizde boş olan bir 3 karakterli harf ile çağrı işaretiniz oluşacak. B sınıfı belge almaya hak kazandıysanız, 4. bölgede ikamet ediyorsanız, TB4DVK gibi. Telsiz Bölge kodlarını Telsiz bölge haritası adresinden görebilirsiniz. Görüşmelerinize başlarken ve bitirirken, bir başka telsiz kullanıcısını çağıracağınız zaman çağrı işaretinizi kullanacaksınız.
Amatör Telsizler ve Amatör Telsizcilik derya deniz bir konu olduğundan burada kısaca hızlı bir özet geçeceğim. Bizim için önemli olan ihtiyaç duyduğumuz haberleşmeyi sağlayacak ekipmana sahip olabilmek. bunun detaylarını zaten bu ekipmanları satınalırken, kullanırken ve geliştirirken öğreneceksiniz. Amatör telsiz ekipmanları satılırken lisans belirtmeniz gerektiğinden bu ekipmanları lisansınızı alana kadar alamayacaksınız, almamanız da iyi olur zaten, öğrenilecek bir çok şey var.
ilk başta telsizcilikten hoşlandıysanız ihtiyaç duyacaklarınızı yazıyorum,
- Kendinizden başka görüşebileceğiniz bir lisanslı telsizci.
- Bölgenizdeki amatör telsizcilik derneği
- Bütçenize uygun paranızın yettiği en iyi mobil telsiz.
- Defter.
- Bütçenizin ve evinizin imkan verdiği en iyi sabit telsiz.
Öncelikle bu işin kurallarını, inceliklerini öğreneceğimiz süre boyunca dinleyici olacağız. Telsizcilik çok uzun süredir geçmişi olan bir konu olduğundan ve tek hobisi bu olan insanlar olduğundan işin inceliklerini öğrenmeden röleye dalmak kötü sonuçlanabilir. İletişimin temellerini öğrenmeden kullanmaya çalışmak telsizde çok rahatsız edici oluyor. Çağrı başlatma ve bitirme kurallarına riayet etmek, başkalarının haberleşmesini engellememek önemli.
Hazırlıkçılar 